Chúng tôi đến thăm nhà ông Điêu Chính Hơi ở bản Mường Chiên xã Phổng Lái có dịp để chứng kiến công tác chuẩn bị tết của bà con nơi đây. Ngày từ rất sớm các thành viên trong gia đình mỗi người một công việc chuẩn bị sắm lễ cúng. Ông Hơi cho biết: Từ xưa đến giơg cứ đến 14.7 chúng tôi tổ chức vui chơi, chỉ có 1 ngày thôi. Cúng thì không có lợi trâu bò gì đâu chỉ có vịt, ga rượu đến thắp hướng cúng thần thánh.

Theo quan niệm của người Thái trắng, Tết Xíp xí là ngày con cháu hướng về tổ tiên, đồng thời, là dịp người lớn dành sự quan tâm, chăm sóc đặc biệt đến thế hệ trẻ. Vì vậy, ở nhiều nơi, đồng bào còn gọi Xíp xí là Tết trẻ con. Vào ngày này, trẻ em được ông bà, cha mẹ may cho những bộ quần áo rực rỡ sắc màu để mặc đi chơi Tết. Mân cơm Tết Xíp xí có rượu, thịt gà,thịt lợn, cá, nhưng một món không thể thiếu là thịt vịt.

Với người Thái trắng Xíp Xí cũng là dịp đồng bào thể hiện lòng mến khách của mình. Bắt đầu từ 10h trưa bà con lại lần lượt đến thăm nhau từ nhà nhà nào chuẩn bị xong trước thì ăn trước, uống với nhau vài chén rượu và cứ thế vòng quang cả bản. Ngày này không có kiêng kỵ, khoảng cách, dân tộc, khách lạ cũng như khách quen đến nhà đều được đón tiếp nồng hậu, chu đáo,hoà mình vào cuộc vui, thưởng thức hương rượu nồng và những món ăn chế biến khéo léo của gia chủ. Bỏ qua cho nhau những xích mích, bất đồng trong sinh hoạt, cuộc sống hàng ngày.

Chị Điêu Thị Thanh – Bản Mường Chiên chia sẻ: Cũng không biết có từ bao giờ, nhưng cứ đến dịp này gia đình cũng tổ chức vai mâm cơm, tùy từng điều kiện của từng gia đình tổ chức bỡ cơm để anh em đoàn tụ gắn kết tình cảm và bạn bè có dịp đến thăm cùng chung vui tết Xíp xí.

Tết Xíp Xí được tổ chức theo từng gia đình, có nơi theo dòng họ và tùy từng hoàn cảnh gia đình mà tổ chức to, nhỏ khác nhau. Sau khi cúng, các thành viên trong gia đình sẽ cùng ngồi quây quần bên mâm cỗ. Con cháu chúc người già sống lâu trăm tuổi; người lớn cầu mong lớp trẻ yên vui, khỏe mạnh.

Dịp này, gia đình nào càng mời được nhiều bà con, khách khứa đến dự càng may mắn.

Ông: Lò Văn Phỏ, bản Mường Chiên 1 trao đổi thêm: Theo truyền thuyết cứ đến rằng 14 này là tổ chức, cứ gọi là sơ kết 6 tháng đầu năm. Anh em gần xa gọi nhau về nên phải có bữa cơm này. Để anh em có tình cảm đoàn kết thăm hỏi nhau. Cái này có từ lâu không thể bỏ được nhằm không quên phong tục tập quán của mình.

Trước đây, Xíp xí chỉ là đề ăn uống, nhưng ngày nay còn tổ chức hội vui chung các trò chơi dân gian như ném còn, đẩy gậy và múa, hát các bài dân ca mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc. Để rồi, những ai từng được tham gia, chứng kiến không khí Tết Xíp Xí cùng dân tộc Thái trắng dù chỉ một lần cũng chắc chắn không thể nào quên.

                                       TrọngĐại (Trung tâm TT-VH Thuận Châu)